بزرگ شدن قلب چیست؟ چه علائم و عوارضی دارد؟

قلب یک پمپ عضلانی به اندازه یک مشت گره کرده است. بزرگ شدن قلب به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از یک مشکل اساسی است که باعث می‌شود قلب سخت‌تر از حد طبیعی کار کند. در واقع زمانی که این عضو مهم در بدن از حالت نرمال خود خارج می‌شود عملکرد صحیحی نخواهد داشت.

علت‌های مختلفی می‌توان برای این عارضه در بدن ذکر کرد. از جمله شایع‌ترین این علل، بیماری عروق کرونر قلب، فشار خون بالا و بیماری دریچه قلب است که می‌تواند موجب تغییر اندازه قلب شود. درمان‌های مختلفی برای تغییر سایز قلب و بزرگ شدن آن وجود دارد. از جمله این درمان‌ها تنظیم رژیم غذایی و سبک زندگی است.

تغییر سبک زندگی تاثیر زیادی بر بهبودی بیمار دارد. با این حال پزشک ممکن است از دارو درمانی و یا حتی جراحی برای رسیدن به بهبودی کامل بیمار استفاده کند. هر چند داشتن سبک زندگی سالم حتی با وجود مصرف دارو و انجام جراحی توصیه می‌شود.

افراد مسن بیش از دیگران در معرض خطر کاردیومگالی قرار دارند. به همین دلیل باید دلایل آن را بشناسند و تا جایی که می‌توانند اقداماتی را که قلب را بزرگ می‌کند انجام ندهند. نام دیگر قلب بزرگ شده کاردیومگالی است. طیف وسیعی از مشکلات زمینه‌ای که می‌تواند منجر به کاردیومگالی شود مشکلات پاتولوژیکی و فیزیولوژیکی است.

منظور از مشکلات پاتولوژیکی، مشکلات مرتبط با عضله قلب است. در حالی که مشکلات فیزیولوژیکی به علل دیگری مانند فشار خون بالا یا بیماری‌های تیروئید مربوط می‌شود. هر دوی این مشکلات می‌تواند باعث بروز مشکل در ناحیه قلب شود و عملکرد آن را از حالت معمول خارج کند.

منظور از بزرگ شدن قلب چیست؟

بزرگ شدن قلب که به آن کاردیومگالی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که زمانی رخ می‌دهد که قلب در اثر عواملی مانند عفونت یا استرس بزرگ یا گشاد شود. البته سایر بیماری‌های قلبی نیز می‌تواند این عارضه را به وجود آورد. اگر فرد دچار این مشکل شود اغلب برای ادامه زندگی بایستی تحت درمان قرار بگیرد. با این حال، معمولا هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد.

در واقع به طور قطع نمی‌توان دلیلی برای قلب بزرگ شده ذکر کرد. علائم کاردیومگالی می‌تواند بهبود یابد، به شرط اینکه علت اصلی یافت شود و درمان با توجه به آن صورت گیرد. معمولا رفع علت می‌تواند وضعیت را بهتر کند. قلب می‌تواند به دو صورت بزرگ شود:

 

اتساع

 دیواره‌های قلب نازک، کشیده (گشاد) و ضعیف می‌شوند. این تغییر شکل دیواره‌ها، باعث بزرگ شدن قلب میشود. کاردیومیوپاتی متسع می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود. منظور از نارسایی قلبی وضعیتی است که قلب توانایی پمپاژ صحیح خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند خون را به دیگر اندام‌ها بفرستد. در این شرایط گفته می‌شود قلب دچار نارسایی شده است.

هیپرتروفی

 دیواره‌های قلب ضخیم شده و باعث می‌شوند قلب کارایی کمتری داشته باشد. این تغییر وضعیت در دیواره‌های قلب می‌تواند در ورزشکاران و زنان باردار اتفاق بیفتد. زیرا قلب آنها برای مدت طولانی تحت فشار زیادی قرار دارد. منظور از هیپرتروفی بطن چپ (LVH)، ضخیم شدن عضله بطن چپ قلب است که محفظه پمپاژ اصلی قلب محسوب می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از فشار خون بالا یا تنگی دریچه آئورت باشد.

علائم کاردیومگالی چیست؟

علل بسیار متعددی برای بزرگ شدن قلب وجود دارد. هر یک از اینها می‌تواند قلب بزرگ شده را شکل دهد و مشکلاتی برای فرد به وجود آورد. در زیر به اختصار به برخی از مهم‌ترین این علل اشاره می‌کنیم و در بخش بعدی هر یک را توضیح می‌دهیم.

• بیماری عروق کرونر
• فشار خون بالا
• میوکاردیت
• بیماری تیروئید
• حمله قلبی قبلی
• کم خونی
• هموکروماتوز
• چاقی
• اضافه وزن

از دیگر علل کاردیومگالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پیری

با افزایش سن، عروق ما مقداری خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و اصطلاحا دچار سفتی می‌شود. این سفتی رگ‌های خونی باعث فشار خون بالا خواهد شد که یک عامل خطر برای بزرگ شدن قلب است.

کاردیومیوپاتی اتساعی ایدیوپاتیک

کاردیومیوپاتی اتساعی ایدیوپاتیک یک بیماری عضله قلب است که علت آن ناشناخته است. قلب بزرگ یا گشاد شده، یکی از شایع‌ترین انواع کاردیومیوپاتی است. شایع‌ترین علامتی که بیماران با وضعیت کاردیومیوپاتی دارند، تنگی نفس و تورم در ناحیه مچ پا است. در برخی موارد که البته بسیار نادر است فرد دچار سرگیجه و درد قفسه سینه می‌شود.

بیماری دریچه قلب

بیماری‌های دریچه قلب نیز می‌تواند قلب را بزرگ کند. به عنوان مثال، دریچه میترال معیوب اجازه می‌دهد تا خون به سمت عقب جریان یابد. به این معنی که محفظه قلب آسیب دیده باید با نیرویی بیشتر از حد معمول منقبض شود.

دلایل کاردیومگالی

دلایل بزرگ شدن قلب ممکن است به عوامل مختلفی برگردد و معمولاً به یک وضعیت طبی خاص مرتبط باشد. در زیر به برخی از دلایل متداول آن اشاره خواهم کرد:

1-بیماری عروق کرونر

در این بیماری، رسوبات یا پلاک‌های چربی در داخل یک یا چند شریان کرونر (قلب) ایجاد می‌شود. این وضعیت، آترواسکلروز نامیده می‌شود و منجر به باریک شدن شریان کرونر خواهد شد. در نتیجه عرضه اکسیژن به عنوان سوخت قلب برای انجام صحیح وظایف خود کاهش می‌یابد. با کم شدن سوخت قلب، عملیات پمپاژ به سختی انجام می‌شود و قلب برای اینکه بتواند خون را بهتر پمپاژ کند بزرگ خواهد شد. این دلیل یکی از شایع‌ترین دلایل بزرگ شدن قلب است.

2-فشار خون بالا

اگر فرد به هر دلیلی دچار فشار خون بالا شود، خون با نیرویی بیشتر از حد معمول از طریق شریان‌ها پمپاژ می‌شود و این موضوع به قلب فشار وارد می‌کند. از جمله دلایل فشار خون بالا می‌توان به چاقی و کم تحرکی اشاره کرد. در کل سبک زندگی اشتباه این بیماری را به وجود می‌آورد و با تغییر سبک زندگی می‌توان آن را کنترل کرد.

3-میوکاردیت

میوکاردیت ایجاد عفونت در قلب است که عموماً با ویروس به داخل بدن ایجاد می‌شود. در واقع فرد ممکن است ابتدا یک بیماری ویروسی داشته باشد و بعداً علائم نارسایی احتقانی قلب ظاهر شود. در این حالت می‌توان علت بزرگ شدن قلب وی را میوکاردیت در نظر گرفت.

4-تیروئید

غده تیروئید یک غده بسیار مهم در بدن است که بسیاری از عملکردهای متابولیک بدن را تنظیم می‌کند. اگر این غده دچار کم‌کاری یا پرکاری شود و فرد تحت درمان قرار نگیرد، بیماری تیروئید می‌تواند منجر به فشار خون بالا، افزایش سطح کلسترول خون، ضربان قلب نامنظم و در نهایت باعث بزرگ شدن قلب می شود. پس بایستی صحت عملکرد آن را جدی بگیرید و در صورتی که متوجه کوچکترین مشکل در ناحیه غده تیروئید شدید برای درمان اقدام کنید.

5-حمله قلبی

اگر عضله قلب فرد ضعیف باشد ممکن است قلب به مرور زمان بزرگ شود تا بتواند نیازهای پمپاژ خون به قسمت‌های مختلف بدن را انجام دهد. فردی که دچار حمله قلبی شده احتمالا عضله قلب ضعیفی دارد به همین دلیل باید تحت مراقبت قرار بگیرد.

6-کم خونی

گاهی اوقات کم خونی نیز می‌تواند دلیلی برای بزرگ شدن قلب باشد. قلب فردی که مبتلا به کم خونی است احتمالا به خوبی نمی‌تواند خون را پمپاژ کند و همین امر موجب می‌شود بزرگ یا گشاد شود.

7-هموکروماتوز

هموکروماتوز یا همان بیش آهنی وضعیتی است که فرد بیش از حد در خون خود آهن دارد. این وضعیت معمولا ارثی است. آهن اضافی در اندام‌های مختلف جمع شده و مشکلاتی را به وجود می‌آورد. یکی از این مشکلات  بزرگ شدن قلب است.

8-چاقی

چاقی موجب تجمع چربی زیاد در بدن می‌شود. زمانی که مقدار چربی در بدن از حد معمول بیشتر شود فرد به فشار خون مبتلا خواهد شد. فشار خون نیز یکی از علل اصلی بزرگ شدن قلب است.

9-اضافه وزن

اضافه وزن که برخی آن را همان چاقی می‌دانند زمانی است که وزن فرد نسبت به قد وی در حالت نرمال قرار ندارد. معمولا اضافه وزن بر اثر کم تحرکی رخ می‌دهد. داشتن یک سبک زندگی بی تحرک یک عامل خطر شناخته شده برای طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله بیماری عروق کرونر قلب و فشار خون بالا است که هر دو از علل اصلی یک قلب بزرگ هستند.

خطرات و عوارض آن چیست؟

زمانی که قلب شما بزرگ می‌شود به این معنی است که دیواره‌های آن نازک یا ضخیم شده است. در نتیجه قلب عملکرد درستی ندارد و نمی‌تواند خون را که غذای سلول‌های ماست به تمام بدن پمپاژ کند. در چنین وضعیتی فرد با خطر ابتلا به انواع بیماری‌های قلبی از جمله نارسایی قلبی دست و پنجه نرم می‌کند. حتی ممکن است دچار سکته قلبی شود.

با توجه به اینکه معمولا علت بزرگ شدن قلب یک بیماری دیگر است با درمان آن بیماری این وضعیت بهبود می‌یابد اما تا زمانی که علت کشف نشود زندگی فرد در خطر است.متاسفانه قلب بزرگ معمولا علامت خاصی ندارد. به همین دلیل تا زمانی که فرد مبتلا برای حل مشکل دیگری به پزشک مراجعه نکند و آزمایشات لازم مانند تصویربرداری از قلب روی وی انجام نشود متوجه این عارضه نخواهد شد. این در حالی است که خطر همچنان او را تهدید می‌کند.کاردیومگالی عوارض خطرناک زیر را به دنبال دارد:

نارسایی قلبی و کاردیومگالی

بطن چپ یکی از مهم‌ترین قسمت‌های قلب است که خون را پمپاژ می‌کند. اگر این قسمت دچار مشکل شود نارسایی قلبی به وجود می‌آید. در این حالت قلب نمی‌تواند خون مورد نیاز بدن را پمپاژ کند.

لخته شدن خون

زمانی که قلب نمی‌تواند خون را به درستی پمپاژ کند ممکن است خون در بدن جمع شود و به صورت لخته درآید. لخته ممکن است وارد مغز شود و یکی از رگ‌های مغز را مسدود کند. زمانی که یک رگ مغزی مسدود می‌شود خون به مغز نمی‌رسد و فرد دچار سکته مغزی می‌شود.

ایست قلبی: اگر قلب بزرگ شدن قلب صورت گیرد، احتمال اینکه خون کافی به آن نرسد وجود دارد. در این حالت فرد دچار سکته یا ایست قلبی می‌شود و متاسفانه حتی ممکن است جان خود را از دست دهد.

آیا کاردیومگالی باعث مرگ می‌شود؟

کاردیومگالی یک مشکل جدی است که باید مورد بررسی و تحت درمان قرار بگیرد. مشکلی که حتی ممکن است منجر به مرگ شود. گاهی اوقات مصرف دارو یا عمل جراحی می‌تواند وضعیت را بهتر کند. در برخی موارد نیز تغییر سبک زندگی بسیار موثر است. اما در کل هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. پس پیشنهاد می‌شود از عللی که این شرایط را به وجود می‌آورد بپرهیزید.

راه‌های تشخیص

یکی از راه‌های تشخیصی بزرگ شدن قلب، معاینه فیزیکی است. وجود تورم در ناحیه قفسه سینه یا شنیدن صداهای غیرعادی از قلب با گوشی می‌تواند نشانه خطر باشد. در برخی موارد نیز سابقه شما برای تنگی نفس یا سایر علائم نارسایی احتقانی قلب می‌تواند سرنخ‌هایی را ارائه دهد. پس ابتدا پزشک در مورد علائم موجود، سابقه پزشکی خود و سابقه پزشکی خانوادگی شما سوال خواهد کرد. سپس با توجه به صلاحدید خود، یکی یا چند مورد از موارد زیر را انجام می‌دهد.

1-اکو قلب

اکوکاردیوگرافی یا همان اکو قلب برای ارزیابی اندازه قلب، عملکرد دریچه قلب و شدت جریان خون انجام می‌شود. اکو قلب بهترین راه برای تشخیص قلب بزرگ شده است. این راه تشخیصی هیچ درد یا خطری ندارد و اندازه قلب، ضخامت عضله قلب و عملکرد پمپاژ آن را بررسی می‌کند. حتی در برخی موارد به پزشک کمک خواهد کرد تا علت قلب بزرگ شده را متوجه شود.

2-آزمایش خون

از آنجا که قلب بزرگ عملکرد درستی ندارد و نمی‌تواند خون را به خوبی پمپاژ کند، آزمایش خون می‌تواند این مشکل را نشان دهد. پس به عنوان یک راه تشخیصی در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش‌ها ممکن است برای بررسی مواردی که می‌توانند منجر به کاردیومگالی یا بزرگ شدن قلب شوند صورت گیرد. از جمله این موارد بیماری تیروئید، HIV یا سایر عفونت‌های ویروسی است.

3-رادیوگرافی قفسه سینه

به کمک رادیوگرافی قفسه سینه پزشک می‌تواند وضعیت ریه و قلب شما را به خوبی بررسی کند و اندازه قلب را متوجه شود.

4-تست ورزش

با انجام تست‌ ورزش پزشک متوجه می‌شود که فرد وضعیت نرمال یا غیرعادی دارد. مثلا اگر دچار تنگی نفس شود نشانه خوبی برای کارکرد قلب او به شمار نمی‌رود.

5-سی ‌تی ‌اسکن قلب

سی تی اسکن قلب برای ضبط یک فیلم از قلب و جریان خون شما انجام خواهد شد.

روش‌های درمان

درمان بزرگ شدن قلب، به علت آن بستگی دارد، اما گزینه‌های درمانی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• انجام ورزش‌های منظم
• اتخاذ یک رژیم غذایی کم چرب
• تنظیم یک رژیم غذایی برای کاهش سطح کلسترول خون
• انجام معاینات پزشکی مکرر برای اطمینان از موثر بودن درمان‌ها

با درمان موارد زیر قلب بزرگ شده می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد و از عوارض بعدی جلوگیری شود:

درمان بیماری عروق کرونر

 باز کردن انسداد رگ‌های خونی که اکسیژن را به قلب می‌رسانند می‌تواند جریان خون را به عضله قلب برساند. پس اگر قلب شما به دلیل انسداد رگ‌ها، بزرگ شده باشد، با باز کردن آنها، پمپاژ آسان‌تر انجام می‌شود.

کنترل فشار خون بالا

 کنترل فشار خون بالا می‌تواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند. همچنین می‌تواند عملکرد قلب شما را بهتر کند.

پرهیز از مصرف الکل یا مواد مخدر

 قطع مصرف این مواد مضر می‌تواند علائم کاردیومگالی را بهبود بخشد و عملکرد قلب را بهتر کند.

درمان بیماری دریچه قلب

 جراحی یا یک روش کمتر تهاجمی ‌گاهی اوقات می‌تواند دریچه قلب آسیب دیده را که باعث کاردیومگالی می‌شود ترمیم یا جایگزین کند.در این میان دستگاهی به نام کاردیوورتر، دفیبریلاتور قابل کاشت وجود دارد که در قفسه سینه قرار داده می‌شود. در صورت توقف ضربان قلب، این دستگاه می‌تواند قلب را مجدداً راه اندازی کند.

برخی از اینها همچنین می‌توانند به پمپاژ موثرتر قلب کمک کنند. در تعداد بسیار کمی ‌از افراد مبتلا به کاردیومگالی و نارسایی احتقانی شدید قلب، پیوند قلب ممکن است توصیه شود.

درمان با دارو

داروهایی برای جلوگیری از بزرگ شدن بیشتر قلب وجود دارد. هنگامی ‌که بزرگ شدن قلب باعث نارسایی احتقانی قلب می‌شود، درمان‌ با دارو موجب کاهش علائم و حفظ کار قلب شما می‌شود. از جمله درمان‌های دارویی شامل موارد زیر می‌شود:

1-دیورتیک‌ها

 این نوع داروها که ادرارآور هستند موجب می‌شود شما بیش از حالت معمولا ادرار داشته باشید. در نتیجه قلب نیازی به پمپاژ زیاد ندارد. اینها همچنین به کاهش ورم پا نیز کمک می‌کنند.

2-مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و بتا بلوکرها

 این ها فشار خون بالا را درمان می‌کنند، اما سلامت قلب را نیز بهبود می‌بخشند.